ATAK T129 MİLLİ TAARRUZ HELİKOPTERİ
Merhaba bugünkü yazımda sizlerle uzun uzun ATAK T129 helikopterini konuşacağız. Biliyoruz ki günümüzde pervaneli hava araçları birçok alanda kullanılıyor. Ama ülkemiz bu zamana kadar ihtiyacını hep dışarıdan karşılamak zorunda kalıyordu. Artan terör olayları taarruz helikopterlerine duyulan ihtiyacı her geçen gün arttırıyordu. Bunun için 1995 Ekim ayında Savunma Sanayi Müsteşarlığı görevlendirme yaptı. 1999-2007 yılları arasında Türkiye helikopterler ile ilgili daha çok bilgi ve tecrübe edindi. Tecrübe edinmek ve bu projeyi yapmak zorundaydı çünkü terör olayları yüzünden sipariş edilen tek motorlu AH-1P Cobra helikopterleri ve çift motorlu olan AH-1W Super Cobra helikopterlerini Amerikan hükümeti yedek parça satışını yapmıyor Türkiye'yi büyük bir çıkmaza sokuyordu. Sattığı fiyatın belki iki katı kadar parayı da yedek parçalar ile kazanıyordu.
İhtiyaçlar artıyordu zaten 23 tane AH-1P Cobra helikopterlerinin artan sorunları ve 6 tane alınan AH-1W Super Cobra helikopterinin fazla maaliyetli olması yüzünden acilen bitirilmesi gerekiyordu . Kavramsal tasarım yapılması düşünüldü yani tamamen farklı bir helikopter farklı bir tasarım ancak bu olay da projenin fazla uzun süreceğini gösteriyordu. Bu yüzden bir helikopter firmasıyla ortak olarak yürütülmesi planlaştırıldı. 30 Mart 2007 tarihinde AgustaWestland ile antlaşma yapıldı. A129 helikopteri motoru dahil bütün parçaları değiştirilecekti. Günümüz teknolojilerinin en iyisi kullanılarak yapılmalıydı bu çalışma. 2007 senesinden sonra çalışmalar başladı. Savunma Sanayi Müsteşarlığı da Nisan 2007'de ana yüklenici olarak projeyi geliştirdi. Bu projenin artık tamamen aktif olmasıyla da Kara Kuvvetleri Komutanlığı'nın ihtiyaçlarına göre geliştirilecek olan 51 adetlik taktik taarruz/keşif helikopteri üretim programı sözleşmesi 7 Eylül 2007 tarihinde imzalandı. 24 Haziran 2008 tarihinde ise ana firma olarak TUSAŞ yani TAİ alt yüklenici firma olarak ise ASELSAN seçildi. Bu tarihten itibaren projenin süresi 114 ay olarak belirlendi ve bu süre içerisinde 60'ıncı ayda ilk T-129 helikopterinin teslimatının gerçekleştirilmesi planlanlandı. Kesinleşen 51 adet T-129 taktik keşif taarruz helikopterin üretimini içeren sözleşmenin toplam bedeli yaklaşık $3.200.000.000 tuttu. Evet bu projenin maaliyeti belki çok fazla gibi görünebilir ama proje sonunda hem Türk mühendisi deneyim ve tecrübe sahibi olacak hem de kendi milli savaş helikopterine sahip olacaktı. Biraz fazla detay vereceğim;
* Sözleşmede 41 adetlik helikopter alım opsiyonu da yer aldı. Projede TUSAŞ'ın toplam payı $556.000.000, ASELSAN'ın $700.000.000 ve AgustaWestland firmasının da $1.644.000.000 olarak açıklandı.
* Yapılan sözleşmeye göre Türkiye, T-129 konfigürasyonunun fikri mülkiyetine ortak olmanın yanı sıra, üçüncü ülkelere doğrudan pazarlama ve satış haklarına sahip oldu.
Son madde en önemli madde çünkü bu helikopteri hem istediğimiz gibi kullanabileceğiz hem de dış ülkelere satabileceğiz. İsterseniz biraz da tasarımına değinelim.
TASARIM
ATAK T129 yapısı itibariyle tekerlekli, 5 palli rotora sahip ve günümüz teknolojileri bakımından en gelişmiş helikopterlerden biridir. T129 iki kişi tarafından yönetilir. Biri nişancı diğeri ise pilottur. Yine S-70, AH-64 Apache helikopterlerinde bulunan MIL-STD-1290 Düşme Dayanıklılığı Standartı'nda üretilecektir. İç yakıt tankları kendini onarmaya vakıf olarak delinme ve çatlamaya dayanıklı, yakıt akıtmayan standartlarda olacaktır. Motorlar iki ayrı bölümde olacak ve aralarında zırhlı bölüm bulunacaktır. T129 12.7 mm mermiye dayanıklı ve 30 dk yağsız çalışabilir. Rotor ve paneli 12.7 mm mermiye karşı balistik koruması vardır. Palleri de 15 cm kalınlığındaki ağaç dallarına karşı dayanıklıdır ve bu da çok önemli bir maddedir. Çünkü muharebe sırasında ağaç dalları belki pilotların en büyük sorunu olur ve T129 da gayet iyi bir performans sağlar. Görev bilgisayarı ve yazılımları helikopter üzerindeki seyrüsefer, haberleşme, elektronik harp, hedef tespit, platform yönetimi ve silah yönetimi fonksiyonlarını bir bütün olarak yönetiyor ve pilotlara dijital kokpit üzerinden kumanda imkânı veriyor. Yani kısacası yazımı tamamen millidir ve ASELSAN tarafından bu 2007 tarihinde AH-1S helikopterlerinde denenmiştir.
T-129 helikopteri ASELSAN özgün üretimi ASELFLIR-300T Gece/Gündüz Termal Görüş ve Hedefleme Sistemi, AVCI Kaska Monteli Nişangah Sistemi ile donatılacaktır. Biliyoruz ki avcı kaskı pilotun hareketine göre nişangahı da hareket ettirir. Bulduğum görseli sizle paylaşayım.
Helikopterin Elektronik Harp Sistemi (EHS) daha önce Aselsan ile SSM arasında imzalanan sözleşme kapsamında sağlanacaktır. EHS entegreli bir T-129 helikopterinde radar ikaz sistemi, füze ikaz sistemi, lazer ikaz sistemi, IR karıştırıcı sistem, karşı tedbir ışık atıcı, dost ve düşmanı ayırt edici birim bulunacaktır. Bu sistemlerin dizayn, test ve seri üretimleri ASELSAN ve onun sahibi olduğu MIKES şirketlerinin sorumluluğundadır.
Bunların dışında helikopterde 40’a yakın yerli üretim cihaz yer alacaktır. Bu da Türkiye'deki ARGE çalışmalarının son senelerde ne kadar gelişmiş olduğunu gösterir.
En önemli konuya geleceğiz çift LHTEC CTS800-4 motoruna sahlptir. Rolls-Royce ve Honeywell ortaklığı olan LHTEC firmasının hafif platformlar için geliştirdiği CTS800 sınıfı bu motor dünyanın değişik askeri hava platformlarında kullanılmaktadır. Motor 35000 saatlik uçuş deneyimi ile dikkat çekmektedir. CTS800-4N motoru FADEC (Tam Sayısal Motor Kontrol Sistemi) özelliği sayesinde pilotun iş yükünü azaltmakta ve motorun bakım programını hafifletmektedir. Yapılan sözleşme çerçevesinde 96 milyon ABD doları tutarında söz konusu motor ve yedek parçaları Rolls-Royce firmasından 100 adet olarak sipariş edilmiştir. Şimdi bu konu kafanızı karıştırmış olabilir. Motoru yerli değil ama milli diyorsunuz? Değinelim efendim hemen. Türkiye'nin motor üretimi yapabilmesi için belli çalışma, deneyim, tecrübe ve en önemlisi de deneydir. Deney yapılacak ki daha iyi sonuç çıkabilsin. Önceki senelerde motor belki milli yapılabilirdi ama hangi aletle hangi helikopterle? AH-1W lerde veya AH-1P ve AH-1S lerde deneseniz üretim yapan firma dava açacak ve bir ton parayı oraya vereceksiniz. İşte anlatmak istediğimde bu motor ana dal olarak belirlenecek. Son zamanlarda da TEİ aynı motoru yapabilme gayreti içerisinde. Motor birkaç seneye milli olur ve bundan sonra da sürekli geliştirilir. Son olarak yazacağım motor konusunda bir yanlış anlaşılma olmasın. Yerli olarak yapıldı yapılacak...
Gelelim en önemli konu silahlarına, onu da hemen anlatayım efendim. Aerodinamik yapıda yapılacak bazı değişikliklerin (burun, yan kanatçıklar, kuyruk parvanesi vs.) yanında, mevcut 8 adet Tow silah podlarının 12’ye çıkarılması planlanmaktadır. Ayrıca Stinger lançerlerinin montajında yenilik ve 5 eğik uçlu pervane kolunun olması (pal sayısı) sessizlik ve performans açısından helikopterin performansına katkı sağlayacak birçok özelliklerden birkaçı olarak ön plana çıkmaktadır.
Helikoptere Roketsan tarafından üretilen Hydra, Cirit roketi ve UMTAS tanksavar füzesinin de entegrasyonu planlanmaktadır. Hava unsurlarından savunma için FIM-92 Stinger füzesi entegre edilecektir. Helikopter yakın saldırı görevini 500 mermi kapasiteli TM-197 makineli top sistemi ile yapacaktır. Cirit ve UMTAS tanksavar füzesi belki de en önemli avantajları çünkü Cirit dünyadaki ilk lazer güdümlü füze yani hedefinden şaşmıyor. Bu da çok büyük bir avantaj sağlıyor. Gerçekten silahları çok muhteşem eminim ki gelecek yıllarda bu daha da gelişecektir.
Üretim konusuna gelirsek Vikipedi ve bazı araştırmalar sonucunda şöyle bir tabloya rastladım bunları da hemen sizle paylaşayım.
Son olarak sizlerle teknik özelliklerini paylaşmak istiyorum işte kaç ton kaç m uzunluğunda en yüksek kaç metreye çıkıyor falan onlar.
- Performans
- Maksimum seyir hızı : 269 km/s (145 knots)
- Azami servis irtifası : 6,096 m (20,000 ft)
- Görev yüklü irtifa : 3,048 m (10,000 ft)
- Azami Güç/Ağırlık Oranı : 550 hp/tn
- Maksimum havada kalma süresi : 3 sa (3 h)
- Maksimum menzil : 561 km (303 nm)
- Ek yakıt tanklı menzil : 1000 km (540 nm)
- Güç kaynağı
- Motor : 2 x LHTEC CTS800-4A
- Motor gücü : 2 x 1361 shp (2 x 1014 kW)
- Boyut değerleri
- Uzunluk : 12.50 m
- Yükseklik : 3.40 m
- Ana rotor çapı : 11.90 m
- Ağırlık değerleri[19]
- Boş Ağırlık : 2,900 kg (6,400 lb)
- Mürettebat : 2
- Azami kalkış ağırlığı : 5,000 kg (11,000 lb)
- Azami silah yükü : 1,200 kg (2,600 lb)
- Kanatlarda yer alan silah bölmeleri : 4 x 300 kg (4 x 661 lb)
- Yakıt kapasitesi : 750 kg
- Harici yakıt Kapasitesi :
Aviyonik özelliklerini de biraz inceleyelim.
- Aviyonikler
- Merkezi Kontrol Bilgisayarı (Çift)
- Tam Sayısal 4-eksenli Uçuş Kontrol Sistemi
- 2 x Çok işlevli Ekran (Pilot ve Yardımcı pilot)
- Hava taşıt gösterim sistemi
- Bütünleşik Ataletsel Seyrüsefer Sistemi ve GPS
- Sayısal uçuş haritası
- Uçuş veri sistemi
- Radar yükseklikölçer
- VHF/UHF alıcısı
- Yüksek Frekans alıcısı
- IFF Transponder
- Ses şifreyici / Frekans sektirici
- Görüntü veri linki
- Pasif ve aktif karşı önlemler ile DAS paketi
- Donanımlar
- Görev Yönetim Sistemi
- Lazer mesafe bulucu ile hedef bilgi toplama EO / planlayıcı, FLIR ve CCTV
- Silah balistik yörünge işleme
- Gece görüşü (Kaska ekli görüş sistemi)
- Acil durum yer belirleme vericisi
- Harici ek yakıt tankları
- Bağlantı kesici
- Buzlanma algılayıcısı
- Kızılötesi baskılayıcıları
Burada da T129 un küçük olması gösterildi unutmayın küçük olmak her zaman iyidir. Fiziksel olarak küçük görünürsünüz ancak iş bakımından en iyi performans sizdedir. En dar yerlerden geçebilirsiniz.
Son olarak da şu ana kadar satışlar ne oldu resmi olmayan sonuçları sizlerle paylaşayım;
Türkiye: 51 sipariş+41
Azerbaycan: 60 sipariş
Polonya: 32 sipariş ( Görüşmeler sürüyor.)
Pakistan: 17 sipariş ( Görüşmeler sürüyor.)
Güney Kore: 36 sipariş kaybetti.
IDEF 2015'te de T129 yer almıştı ve alınan haberlere göre de '' 11. Uluslararası Savunma Sanayi Fuarı'nda sergilenen "T-129 Atak" helikopteri, Asya, Ortadoğu ve Uzakdoğu ülkelerinden katılımcıların ilgi odağı oldu...'' ve ''TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi'ndeki fuarda sergilenen "T 129 Atak" helikopterine, Azerbaycan, Bahreyn, Pakistan, Lübnan, Birleşik Arap Emirlikleri, Libya ve Türkmenistan gibi Asya, Orta Doğu ve Uzak Doğu ülkelerinin ilgi gösterdiği bildirildi.'' gibi haberler de çıktı.
Sonuç olarak bu proje ülkemizi yükseltecek ve diğer projelere de destek olacaktır. Sonuna kadar desteklenmelidir. Ve bu projede çalışan bütün mühendislerimize saygılarımı sunarım. Sonuna kadar arkanızdayız. Tebrikler TAİ tebrikler Türkiye!
Kaynakça:
https://tr.wikipedia.org/wiki/T-129_ATAK
http://www.bugun.com.tr/teknoloji/-t-129-atak-ilgi-odagi-oldu-haberi/618473
https://www.tai.com.tr/tr/proje/atak
http://kokpit.aero/kara-kuvvetleri-t129-helikopterlerini-teslim-almaya-basladi
http://kokpit.aero/t129-atak-gucunu-sergiledi
http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/t129-atak-taarruz-ve-taktik-kesif-helikopteri/15364#ad-image-0
0 yorum:
Yorum Gönder